Autor: Jan Norwisz, stronę
wykonał: Marek Zaborowski, C FWIE 1999, Materiał
przygotowany przy wsparciu:
Decyzja o podjęciu inwestycji termomodernizacyjnej jest podejmowana wtedy gdy w pewnym sensie "suma" wartości dodatnich, korzyści wynikających z projektu, będzie większa niż, związanych z inwestycją wydatków. Stosowane są różnego rodzaje wskaźniki efektywności ekonomicznej. Zgodnie z zaleceniami UNIDO obliczać należy przynajmniej wartości takich wskaźników jak:
Takie i wszelkie inne wskaźniki efektywności ekonomicznej można podzielić na:
Do pierwszej grupy, zwanej nieraz tradycyjnymi wskaźnikami efektywności ekonomicznej, nalezą np. SPBT i PBT, do drugiej - pozostałe, wymienione powyżej.
Najczęściej spotykanym statycznym kryterium oceny efektywności ekonomicznej jest prosty czas zwrotu nakładów SPBT. Jest on definiowany jako czas potrzebny do odzyskania nakładów inwestycyjnych poniesionych na realizację danego przedsięwzięcia. Jest liczony od momentu uruchomienia inwestycji do chwili, gdy suma korzyści brutto uzyskanych w wyniku realizacji inwestycji zrównoważy poniesione nakłady. W przypadku, gdy roczne korzyści brutto Zi są stałe wartość SPBT można obliczyć z wyrażenia
12)
SPBT = - I/ Zi
gdzie I oznacza wysokość poniesionych nakładów inwestycyjnych. Znak minus wynika z przyjętej konwencji gdzie wydatki określa się w. postaci wartości ujemnych.
W przypadku przedsięwzięć energooszczędnych SPBT można sprowadzić do stosunku nakładów inwestycyjnych wobec obniżenia kosztów użytkowania energii
13)
SBPT = I/(D E +D R +D O+ F)
Wskaźnik taki preferowany jest przez pracowników technicznych w różnego rodzaju wnioskach racjonalizatorskich jako uwzględniający te elementy projektu, które pozostają pod kontrolą bezpośrednio zainteresowanego pracownika technicznego.
W rzeczywistości, zwrot poniesionych nakładów nastąpi nieco później, gdyż w przypadku wygenerowania korzyści konieczne jest uiszczenie odpowiedniego podatku. Czas zwrotu nakładów PBT jest zdefiniowany w podobny sposób jak SPBT, jednak w obliczeniach uwzględnia się wartości korzyści netto projektu. Wskaźnik ten bardziej poprawnie opisuje rzeczywistość projektu. Odwrotność czasu zwrotu nakładów może być traktowana jako tzw. przybliżona miara efektywności inwestycji PMEI.
Wskaźniki te cechuje duża poglądowość i prostota. Podstawową ich wadą jest to, że nie uwzględniają one całego okresu funkcjonowania przedsięwzięcia, lecz skupiają uwagę inwestora na jego fazie początkowej. Służą zazwyczaj do wstępnej oceny efektywności przedsięwzięcia dając poglądową ocenę czasu zamrożenia aktywów finansowych inwestora.
Do podstawowych wskaźników dynamicznych należą: wartość bieżąca netto NPV,
wskaźnik zaktualizowanej wartości netto NPVR, wewnętrzna stopa zwrotu IRR i
dyskontowany czas zwrotu nakładów DPBT. Podstawą do ich wyliczenia są wartości sald
netto, po opłaceniu podatków, wynikających z faktu uzyskania korzyści finansowych
z inwestycji.
Wartość bieżąca netto NPV jest definiowana jako suma wartości dyskontowanych, przy stałej stopie dyskonta, sald rocznych netto, naliczana dla całego okresu ekonomicznego życia przedsięwzięcia. Zazwyczaj wartości sald są dyskontowane na moment uruchomienia inwestycji. Inwestor preferuje zazwyczaj projekt charakteryzujący się wysoką wartością NPV. Ujemna wartość NPV dyskwalifikuje projekt.
14)
NPV =S CF
i /(1+r)iStosunek NPV do wartości bieżącej nakładów inwestycyjnych nazywa się wskaźnikiem wartości bieżącej netto NPVR
15)
NPVR = NPV/PVI
gdzie PVI oznacza wartośa bieżącą (dyskontowaną) nakładów inwestycyjnych. Jeżeli okres realizacji inwestycji nie przekracza jednego roku nie jest celowe dyskontowanie nakładów inwestycyjnych.
Wartość NPV i NPVR uwzględniają cały okres życia przedsięwzięcia. Jest to ich podstawowa zaleta. Zachęcają do ryzyka poprzez wykazanie pełnych korzyści wynikających z realizacji danej inwestycji. Wadą jest trudność doboru okresu obserwacji, dla którego nalicza się korzyści wyrażone przez wartość NPV. Jedną z przesłanek wyboru długości tego okresu może być okres przez jako projekt generuje korzyści tj. do jego "śmierci ekonomicznej" czy bardziej jednoznacznie - okres pełnego zamortyzowania zakupionych maszyn i urządzeń. W niektórych przypadkach inwestor może narzucić inne, krótsze okresy, gdy ocenia korzyści z projektu w świetle swych oczekiwań co do momentu wykazania korzyści z zaangażowanych środków. W pewnych specyficznych przypadkach długość okresu analizy może być ustalona przez jedną z zainteresowanych stron, np. bank czy poprzez ustawę. W Polsce dla inwestycji termomodernizacyjnych przyjmuje się okres 15 lat.
Wewnętrzna stopa zwrotu IRR jest taką wartością stopy dyskontowania, przy której wartość bieżąca korzyści projektu byłaby równa wartości bieżącej wydatków inwestycyjnych. Jest to więc stopa dyskontowa, dla której wartość bieżąca NPV przedsięwzięcia jest dokładnie równa zero. IRR może być interpretowane jako roczna stopa zwrotu netto zainwestowanego kapitału. Jest to inaczej określona produktywność danej inwestycji rzeczowej. Można ją też interpretować jako, teoretycznie najwyższą możliwą do zaakceptowania przez inwestora stopę oprocentowania kredytów, przy której jest możliwe zgromadzenie środków finansowych dla danego przedsięwzięcia. Znaczna odległość wartości IRR od zalecanej stopy dyskonta r wskazuje na duże bezpieczeństwo realizacji inwestycji rzeczowej. W praktyce, propozycja przedsięwzięcia inwestycyjnego jest akceptowana, jeżeli wartość IRR jest wyższa niż przyjęta wartość graniczna. Aktualnie, w większości banków inwestycyjnych stosuje się graniczną wartość IRR równą 12 lub15 % .
Dyskontowany czas zwrotu nakładów DPBT jest zdefiniowany podobnie jak omówiony poprzednio wskaźnik statyczny PBT. Tutaj jednak podstawą są dyskontowane wartości przychodów i wydatków. Wady tego wskaźnika są podobne do przedstawionych poprzednio w przypadku PBT. Ze względu na dyskontowanie strumieni pieniężnych czas zwrotu nakładów jest w tym przypadku dłuższy, co powoduje, że wskaźnik ten daje bezpieczniejszą ocenę opłacalności inwestycji niż statyczny PBT.
