Metody oceny efektywności ekonomicznej

Autor: Jan Norwisz, stronę wykonał: Marek Zaborowski, C FWIE 1999, Materiał przygotowany przy wsparciu:

Podstawowym elementem analizy efektywności ekonomicznej projektu inwestycyjnego jest wyrażenie, w formie pojedynczej wartości liczbowej, ciągu korzyści generowanych przez lata eksploatacji, wobec koniecznych nakładów inwestycyjnych. Wskaźnik taki działa jako swego rodzaju przełącznik wskazujący czy z punktu widzenia określonych relacji ekonomicznych dana propozycja modernizacyjna jest lepsza niż stan wybrany jako punkt odniesienia.

Stosowane są różnego rodzaju wskaźniki efektywności w zależności od specyficznych cech projektu inwestycyjnego i oczekiwań inwestora. Każdy z nich w określony sposób opisuje efektywność inwestycji i może być podstawą wyboru tego czy innego z zaproponowanych wariantów. Stosuje się jednak zazwyczaj wiele różnych wskaźników łącznie przyjmując dla poszczególnych określone wymagania progowe. Jeżeli wartość któregoś z nich spada poniżej wymaganego minimum (lub przekracza założoną wartość maksymalną) dany projekt się po prostu odrzuca. Wyboru najlepszego wariantu, spośród wstępnie zaakceptowanych, dokonuje się szeregując je podług wartości wskaźnika uznanego za najbardziej istotny, wybierając zazwyczaj wariant charakteryzujący się najwyższą (najniższą) wartością tego wskaźnika.

Mogą być stosowane bardziej złożone procedury decyzyjne, przy uwzględnieniu parametrów pozaekonomicznych np. ekologicznych, estetycznych, społecznych itp. Nie mniej, wartości liczbowe wskaźników efektywności ekonomicznej stanowią zawsze podstawę takich decyzji.

Obliczenia wskaźników efektywności ekonomicznej wykonuje się dla cen stałych adekwatnych dla daty wykonania analizy. Ze względu na obserwowaną od lat inflację często podnosi się jednak potrzebę uwzględnienia inflacyjnych zmian zarówno cen inwestycyjnych jak i przyszłych korzyści. W obliczeniach efektywności ekonomicznej nie uwzględnia się jednak tego efektu analizując projekt, zgodnie z zaleceniami UNIDO (United Nations Industrial Development Organization), w otoczeniu "bezinflacyjnym". Takie postępowanie wydaje się być bardziej racjonalne, gdyż:

• inwestycja rzeczowa generuje korzyści o stałej wartości realnej zmieniającej się zazwyczaj proporcjonalnie do tempa inflacji, wartości niektórych ilorazowych wskaźników efektywności ekonomicznej są realnie tego samego rzędu, niezależnie
• czy wyznaczono je dla warunków "inflacyjnych" czy "bezinflacyjnych",
• wydłuża się w ten sposób okres ważności opinii, wiele parametrów ekonomicznych zmienia się w jednakowym tempie z inflacją, co powoduje, że wynik oceny ekonomicznej nie zmienia się tak bardzo jak wynikałoby to z aktualnego jej tempa,
• wprowadzanie czynnika inflacji powoduje, że ważkim elementem analizy efektywności ekonomicznej staje się prognoza inflacji na okres kilku lat, co jest obarczone szczególnie dużą dozą niepewnością,
• przy uwzględnieniu w obliczeniach czynnika inflacji trudne staje się rozdzielenie dyskusji dotyczącej rzeczywistej efektywności projektu od opinii co do wpływu inflacji na wyniki finansowe projektu; ryzykując zagubienie treści w sprzeczności opinii odnośnie aspektów pozamerytorycznych projektu nie zyskuje się większej pewności decyzyjnej.

 Marek Zaborowski Uaktuaniany:06/01/98